Terapia czaszkowo-krzyżowa, inaczej zwana cranio-sacralną – to nieinwazyjna terapia manualna, wywodząca się z osteopatii służąca regulacji układu nerwowego. Terapia polega na pracy z ciałem, gdzie za pomocą subtelnego dotyku wyczuwa się napięcia i nieprawidłowości w strukturach i ruchach tkanek, a także kości całego systemu czaszkowo-krzyżowego.
System czaszkowo-krzyżowy (inaczej zwany kranio-sakralny) można zdefiniować jako ostatni rozpoznany, funkcjonalny układ fizjologiczny. Jest to półzamknięty system hydrauliczny w mocnej, nieprzepuszczalnej dla wody membranie (opona twarda), która otacza mózg i rdzeń kręgowy. Funkcją tego systemu jest produkcja, cyrkulacja i absorpcja płynu mózgowo-rdzeniowego, w którym mózg i system nerwowy mogą się rozwijać, żyć i funkcjonować.
System czaszkowo-krzyżowy jest blisko związany i bezpośrednio wpływa na układ nerwowy, mięśniowo-szkieletowy, żylny, limfatyczny, wydzielania wewnętrznego i oddechowy. Nieprawidłowości w strukturze bądź w funkcjonowaniu tych układów mogą wpływać na system czaszkowo-krzyżowy. I odwrotnie – nieprawidłowości systemu CK będą miały skutki w rozwoju i funkcjonowaniu systemu nerwowego, szczególnie mózgu. System CK stwarza wewnętrzne środowisko do rozwoju, wzrostu i efektywnego funkcjonowania mózgu i rdzenia kręgowego, od momentu tworzenia się embriona aż do śmierci.
U podstaw terapii czaszkowo-krzyżowej stoi twierdzenie, że w każdym z nas jest zapisana swoista matryca doskonałego zdrowia i jest nam dostępna wrodzona mądrość samouzdrawiania, która może się ujawnić, gdy ma odpowiednie warunki. Owa matryca jest zapisana w płynie mózgowo – rdzeniowym i pracując terapeutycznie możemy pomóc pacjentowi do niej dotrzeć. Istotna jest tu jakość obecności terapeuty i jego uważność na drugiego człowieka. „Według najnowszych koncepcji TCK ludzie są postrzegani jako ekspresja samego życia. Życie natomiast przejawia się jako ruch i pulsacja, czyli manifestacja podstawowych energii, ożywiających wszystko – »pierwotnego oddechu życia« (Primary Respiratory System PRS)”[3]. I tak główną intencją pracy czaszkowo – krzyżowej jest umożliwienie wyrażenia się „oddechu życia“ w pełni. Terapeuta jedynie wspomaga proces uzdrawiania, nie rości sobie praw do bycia uzdrowicielem. Jest świadkiem i poprzez nie oceniającą obecność pozwala pacjentowi samemu dotrzeć do własnej matrycy zdrowia.